KULTURA
Kultura egipska jest najlepszym dowodem wspaniałości tego starożytnego kraju. Zalicza się ją do największych i najoryginalniejszych wytworów cywilizacji starożytnego Bliskiego Wschodu. Cechy te są wynikiem potęgi i bogactwa tego rozległego i scentralizowanego państwa, są efektem izolacji względem pozostałych rejonów starożytnego Bliskiego Wschodu i bogactwa życia duchowego Egipcjan.
PISMO EGIPSKIE
Najstarsze zabytki piśmiennictwa pochodzą z 3 tysiąclecia p.n.e. Jednak bardzo prawdopodobne jest, iż Egipcjanie znali pismo już wcześniej.
Pismo egipskie (hieroglify) należy do najstarszych na świecie. Pozostawało ono tajemnicą do 1822 roku, kiedy to odczytał je Jean Francois Champollion. Posługiwał się on między innymi kamieniem z Rosetty. Kamień ten odkryty został w czasie inwazji napoleońskiej na Egipt w 1798 roku. Jest to fragment tablicy z czarnego bazaltu. Tablica prawdopodobnie znajdowała się w jednej z rozlicznych świątyń egipskich. Powstała ona 27 III 196 roku p.n.e. Jest to kopia „dekretu generalnego konsylium kapłanów egipskich”. Oddaje ona cześć królowi, z wyszczególnieniem przywilejów dla ludu i świątyń egipskich.
Kamień z Rosetty zawierał inskrypcje w hieroglifach, w piśmie demotycznym i alfabecie greckim. Obecnie tablica znajduje się w British Museum.
Jean Francois Champollion, wychodząc od imienia Ptolemeusza V Epifanesa, udowodnił, że egipskie hieroglify opierały się na zasadzie fonetyczności zapisu.
Hieroglify to święte ryty. Początkowo miały one charakter obrazowy, to znaczy, że jeden znak odpowiadał zazwyczaj jednemu wyrazowi, jego znaki miały formę „obrazków”, czyli piktogramów. Hieroglifów używano głównie jako pisma monumentalnego dla tekstów religijnych. Powstały one około 3 tysięcy lat p.n.e. W tym samym czasie powstawało państwo egipskie. Z czasem uległy one uproszczeniom. W wyniku tego powstało pismo hieratyczne i pismo demotyczne, czyli ludowe. Hieratyki używano w dokumentach prawnych i handlowych. Demotyka rozwinęła się około 600 roku p.n.e. Używana ona była do zapisów codziennych.
Od III wieku n.e. język egipski zapisywano alfabetem greckim dodając siedem nowych znaków. Pismo to nazwano koptyjskim. Pismo koptyjskie stosowane było najczęściej do korespondencji prywatnej, urzędowej, dokumentacji urzędowej i administracyjnej. Teksty utrwalane były na papirusie, pergaminie, ostrakonie, tabliczkach drewnianych oraz papierze. Zapisane jest ono od lewej do prawej bez odstępów miedzy wyrazami.
Bardzo ważną rzeczą dla pisma egipskiego był papirus, który był i jest symbolem starożytnego Egiptu. Roślina ta jest ściśle związana z Egiptem. Można było ją kiedyś znaleźć w górnej delcie Nilu. Obecnie trzcina papirusowa rośnie w małych ilościach w Palestynie i Syrii, w Europie w Kalabrii oraz na Sycylii. Korzeni rośliny używano miedzy innymi do wyrobu naczyń domowych, z łodyg sporządzano łodzie, żagle, maty, powrozy i odzież. Papirus był nawet spożywany, w stanie surowym lub gotowanym.
Najstarsze znalezione papirusy pochodzą z około 2400 roku p.n.e. Papirus był bardzo drogim materiałem. Wiele starożytnych inskrypcji, w tym również całych utworów literackich zostało spisanych na papirusie.
PIŚMIENNICTWO LITERACKIE
Z dorobku literackiego Egipcjan zachowało się wiele utworów epickich, lirycznych i dramatycznych. Wśród tych pierwszych są mające podłoże religijne i kultowe podłoże legendy i eposy, opowiadania, bajki i przypowieści. Większość utworów egipskich ma charakter anonimowy.
Egipt jest kolebką rodzajów i gatunków literackich. Jednym z najwcześniejszych rodzajów poezji są pieśni i hymny ku czci bogów i władców. Z czasów późniejszych pochodzą liryki miłosne. Na ścianach grobowców wykuwano inskrypcje biograficzne. Gatunkiem charakterystycznym dla literatury egipskiej są oparte na życiowej mądrości nauczania. Literatura egipska wywarła duży wpływ na literaturę sąsiednich ludów. Przejęły one wiele egipskich gatunków literackich. Wpływy egipskiej literatury widać również w greckich utworach.
Z licznie zachowanych przykładów opowiadań najpopularniejsze są:
• "Rozbitek" (Czas powstania: Średnie Państwo) • "Przygody Sinuheta" (Czas powstania: Średnie Państwo) • "Książę zaklęty" (Czas powstania: Nowe Państwo) • "Podróż Wenamona" (Czas powstania: Epoka Późna).
NAUKA
Egipcjanie mieli specjalne znaki dla cyfr. Najpierw pisali liczby wyższego rzędu, a następnie niższego rzędu. Stosowali przy tym zasadę dodawania i mnożenia. Egipski system zapisywania liczb opierał się na liczbie 10 jako na postawie. Do oznaczania kolejnych potęg liczby 10 do 107 włącznie istniały specjalne znaki. Znak dla jedynki przedstawiał tyczkę do mierzenia, zapisywano zaś go jako pionową kreskę. Kreskami takimi oznaczano liczby od 1 do 9. Znak dla 10 przypomniał podkowę lub odwrócone duże U. Znak dla 100 przedstawiał zwinięty liść palmy, zwiniętą linię do mierzenia albo laskę kapłańską. Znak dla 1000 przedstawiał kwiat lotosu, symbol Nilu. Dawniej znak ten oznaczał „bardzo dużo”.
Znakiem 10 000 jest wskazujący palec, 100 000 – żaba. Znak dla 1000 000 przedstawia postać z podniesionymi rękoma. Jest to najprawdopodobniej obraz boga (Hek) podtrzymującego sklepienie niebieskie jako symbol "nieskończoności" lub "wszystkiego". Liczbę 10 000 000 oznaczano podkreślając koło. Liczby zapisywano w Egipcie od lewej do prawej, umieszczając obok siebie jednostki danego rzędu, aż do wyczerpania.
Egipskie ułamki miały w liczniku 1. Ułamki pisali tak jak liczby naturalne umieszczając nad nimi kropkę. Dla 1/2 i dla 2/3 mieli oddzielny znak. Aby zapisać pewniej ułamek przedstawiali go w postaci sumy ułamków o licznikach 1, na przykład: 23/40 przedstawiali jako sumę 1/4 + 1/5 + 1/8 = 23/40. Głównym źródłem wiedzy o liczbach egipskich jest papirus Ahmesa.
Z matematyką wiązał się rozwój astronomii. W Egipcie astronomia wiązała się przede wszystkim z potrzebami życia codziennego. Już około 3000 roku p.n.e. został wprowadzony kalendarz oparty na podziale roku na 365 dni podzielonych na 12 trzydziestodniowych miesięcy oraz podział dnia i nocy na 12 części. Cztery miesiące składały się na jedną z trzech pór, uwarunkowanych zachowaniem się Nilu. Stąd też wzięła się nasza doba, która ma 24 godziny. We wczesnym okresie historii Egiptu astronomowie zaobserwowali, że pojawienie się gwiazdy Sopdet, znanej później jako Syriusz, zbiega się w czasie z corocznym wezbraniem Nilu. Wschód Syriusza ma miejsce 19 lipca w kalendarzu juliańskim, czyli 15 czerwca naszego kalendarza. Dla Egipcjan w tym czasie rozpoczyna się nowy rok. Ponieważ egipski rok liczył 365 dni a rok słoneczny, trwa 365.25 dni, to początek nowego roku opóźniał się co cztery lata o jeden cały dzień. Egipcjanie wiedzieli o tym. W związku z tym początek nowego roku był datą ruchomą, każdorazowo oficjalnie ogłaszaną. W późnym okresie, aby wyrównać rok kalendarzowy z rokiem astronomicznym, zaczęto dodawać na końcu każdego roku 5 dodatkowych dni. Grecy dni te nazwali dniami epagomenalnymi, Egipcjanie nazwali je: Ozyrys, Horus, Seth, Izyda, Neftyda. W okresie późnym wprowadzono nazwy miesięcy, pochodzące od nazw ważniejszych świąt. W okresie faraońskim miesiące numerowano.
Istniał też kalendarz rytualny. Oparty był on na cyklu księżycowym, podzielony był na 12 miesięcy, które liczyły na przemian 29 i 30 dni.
W starożytnym Egipcie znacząco rozwinęła się również medycyna. Od około 3100 roku p.n.e. studiowano medycynę w specjalnych instytucjach zwanych Domami Życia. Szkoły medyczne otaczali opieką sami faraonowie. Lekarze zazwyczaj zajmowali się wszystkimi chorobami.
Egipcjanie ujęli całą swoją wiedzę w 42 tajemne księgi, spośród nich 6 ostatnich zawiera wiedzę lekarską. Papirusy te jednak nie zmieniały przez długi czas poglądu na historię medycyny. Od XIX wieku egiptolodzy zaczęli znajdować papirusy egipskie, których treść poruszała wiele kwestii medycznych.
George Ebers jako pierwszy przetłumaczył papirus medyczny. Następnie znaleziono "Papirus Hearst", potem zaczęto opracowywać "Papirus chirurgiczny" Edwina Smitha. Dzięki papirusom medycznym przestano umiejscawiać medyczną wiedzę Egipcjan na pograniczu magii i zabobonu. Zaczęto doceniać ich wielki wkład na rozwój nauk medycznych.
PAPIRUS CHIRURGICZNY
Jest to jeden z najstarszych medycznych traktatów naukowych. Zawiera magiczne formuły i rady medyczne. Papirus ten jest jednym z dwóch kompletnych tekstów medycznych ze starożytnego Egiptu.
Papirus pierwotnie składał się z 12 arkuszy sklejonych w zwój. Tekst napisany jest czarnym i czerwonym atramentem od prawej do lewej strony w hieratyce. Tekst zawiera opisy poszczególnych chorób i uszkodzeń ciała, sposoby ich rozpoznawania, procedury badania, diagnozy i sposoby leczenia 48 ran – głowy, łopatek, piersi. Większość opisanych ran odniesionych podczas wojen lub przy budowie wymaga interwencji chirurgicznej. W "Papirusie" Smitha po raz pierwszy użyto wyrazu „mózg”. Dokument ten opisuje również sposoby unieruchamiania kończyn, zaszywania ran, tamowania krwotoków. Zawiera też zaklęcia magiczne, które miały wspomóc leczenie.
BOGOWIE I LEKARZE
Boginią zdrowia była Sachmet. Jej imię znaczy potężna, dlatego też była boginią między innymi zarazy. Z magicznym zapobieganiem chorobom związany był bóg Bes. Miał powstrzymywać wpływ złowrogich bogów i duchów. Jego podobizna noszona była jako amulet. Rolę ochronną pełniły również figurki z boginią – hipopotamicą Tauret. Bóstwa te były wzywane do pomocy w czasie porodu i w połogu.
Za boga lekarzy uznawano w Okresie Późnym Imhotepa. Był on zaufanym doradcą faraona Dżesera. Imhotep był słynnym architektem (wybudował piramidę schodkową w Sakkarze), uczonym, wielkim kapłanem, rzeźbiarzem, lekarzem oraz cieślą. W okresie ptolemejskim zaczęto identyfikować go z Asklepiosem, greckim bogiem lekarzy.
Imhotep miał olbrzymią wiedzę medyczną. Znalezione zmumifikowane szkielety ludzkie wskazują, że robiono amputacje kończyn tak fachowo, że osoba żyła w zdrowiu przez wiele lat. Za czasów Imhotepa dokonywano trepanacji czaszki. Na przykład osobie z guzem mózgu z przerzutami zrobiono otwór w głowie po to, aby zmniejszyć ciśnienie wywołane przez guz.
Lekarze stosowali szeroki wybór lekarstw z substancji naturalnych, na przykład takich jak miód, sok z granatów, lilie wodne. Medycy, szkoleni w magii i w praktycznej wiedzy medycznej, byli kapłanami Sachmet. Próbowali poznać przyczynę choroby przez dokładne oględziny pacjenta. Jednak mając niepełną wiedzę na temat ludzkiego ciała, za przyczynę choroby często uznawali zjawiska nadnaturalne.
Wiedza o anatomii pochodziła ze znajomości budowy zwierząt. Większość znaków hieroglificznych oznaczających organy wewnętrzne przedstawia narządy zwierzęce. Lekarze mieli podstawową wiedzę o układzie krążenia. Jednakże wierzyli, że serce rozsyła do wszystkich części ciała zarówno krew, jak i powietrze. Wiedzieli, jaką rolę odgrywa puls oraz, że przyczyną jego zaburzeń mogło być uszkodzone serce. Przeprowadzano zabiegi chirurgiczne, dokonywano obrzezań mężczyzn.
KOSMETYKI
Słowo kosmetyka pochodzi z języka greckiego, jej ojczyzną jest starożytny Egipt. Z egipskich recept korzystano na przykład na Cyprze.
W Egipcie produkowano wieloskładnikowe kosmetyki i perfumy. Przemysł kosmetyczny nadzorował sam faraon.
Egipcjanie wymyślili pierwsze kosmetyki wieloskładnikowe, zaczęli ich używać na większą skalę, z czasem nawet eksportować.
Klimat panujący w Egipcie niszczył skórę. Aby utrzymać higienę i zapobiec chorobom nacierano skórę olejami i tłuszczami. W Egipcie występowała większość minerałów potrzebnych do produkcji kosmetyków (malachit, galena, cerustyt, wapień) i roślin (oliwki, rycynus, kozieradka pospolita, lilie, lotosy).
Tylko zamożnych stać było na zajmowanie się swoim wyglądem. Teksty oraz przedstawienia w grobowcach dowodzą, iż ludzie bogaci zażywali częstych kąpieli z użyciem między innymi natronu, substancji myjąco – dezynfekującej, dbali również o skórę i włosy. Zatrudniano fryzjerów układających fryzury i „pielęgniarzy paznokci”. W papirusach medycznych opisano liczne sposoby pielęgnacji włosów. Zbędne owłosienie usuwano za pomocą kremów depilacyjnych. Do makijażu używano szminki do oczu, pomadek do ust, różu na policzki.
W IV tysiącleciu p.n.e. organizowano wyprawy po kadziło i mirrę do położonej na południu Krainy Punt, po aromaty żywiczne na tereny obecnego Libanu. Zamożni Egipcjanie stali się głównymi odbiorcami luksusowych maści i pachnideł.
Żaden dobrze urodzony mężczyzna nie był łysy. Wyjątek stanowili kapłani, którzy zgodnie z rytuałem depilowali całe ciało. Tego, co było stać, dbał o włosy. Regularnie je czesał, mył, zgodnie z modą plótł, upinał, farbował tuszując siwiznę, nacierał łysinę maściami na porost włosów, jeśli to nie pomagało zakładał treski i peruki. U kobiet włosy były ważnym atrybutem seksualnego powabu, ich utrata – tragedią.
Egipcjanie uwielbiali perfumy. Wonne olejki stosowano w starożytności, jak współczesne perfumy, w niewielkich ilościach i przechowywano w małych fiolkach. Gama zapachowa była dość różnorodna, jednak nie miały one dzisiejszej postaci.
Było co najmniej czterech patronów kosmetyki, między innymi maści i pachnideł. Podstawą wszelkich egipskich wonności były tłuszcze roślinne, ponieważ Egipcjanie nie znali destylacji. Aby uzyskać pożądany zapach, płatki kwiatów moczono w tłuszczu, a potem wyciskano aromatyczny olej używając specjalnych woreczków. W okresie rzymskim najsłynniejsze pachnidła wytwarzano w mieście Mendes w delcie Nilu, Ich skład był różny, postawę stanowiły żywica, mirra, kasja i cynamon.
Zamożne Egipcjanki bardzo dużą wagę przywiązywały do makijażu. Przechowywały puder lub pastę do malowania oczu w wąskich pojemniczkach. Nakładały szminkę dookoła oczu za pomocą cienkiego patyczka, którego czubek zwilżały wodą i maczały w pudrze. Słońce i pustynny kurz przyczyniły się do chorób oczu, na przykład zapalenie spojówek. Żeby łagodzić dolegliwości, stosowano szminki wytwarzane na bazie związków ołowiowych lub malachitu.
Najwięcej można dowiedzieć się z papirusów medycznych. Mówią one między innymi o składzie i produkcji kosmetyków. Są tam przepisy na kremy przeciw zmarszczkom, specyfiki przeciw łupieżowi, łysieniu oraz różnym chorobom skóry.
Częstą nazwą szminki do oczu spotykaną w literaturze naukowej jest słowo "kohl". Wywodzi się ono od arabskiego słowa "kahala", oznaczającego „namaszczać, smarować oczy”. Jego pochodna forma "kuhl" dotyczy przygotowanej ze sproszkowanego antymonu maści do czernienia powiek.
Jeszcze dziś na Bliskim Wschodzie, w Azji i Afryce kohl używany jest jako eyeliner. Nadal jego głównym składnikiem jest trujący siarczek ołowiu. Po szminkę do oczu sięgają dziś przedstawiciele wszystkich grup etnicznych i religijnych. Malują nim oczy oraz stosują jako lekarstwo. Egipcjanie uważali kohl za doskonały środek profilaktyczny i leczniczy. Szminkę stosowano, aby zapobiec takim chorobom oczu, jak jaglica czy stany zapalne spojówek. Niwelowała ona również szkodliwy wpływ słońca i piasku. Niektóre z starożytnych recept na szminki wiele arabskich plemion stosuje do dziś, na przykład do wyrobu środka tamującego krwawienie.
ARCHITEKTURA I SZTUKA
Potęga Egiptu faraonów znalazła swoje najdobitniejsze odzwierciedlenie we wspaniałości i rozmachu jego dzieł sztuki.
Podstawowym materiałem budowlanym był kamień, głównie wapień i piaskowiec, zaś do konstrukcji o szczególnym znaczeniu stosowano także granit. W budownictwie mieszkalnym, jak i pałacowym, administracyjno – gospodarczym oraz obronnym wykorzystywano przede wszystkim cegłę suszoną. Architektura kamienna wiązała się z problemami dostarczenia ogromnych bloków kamiennych na plac budowy. Dlatego też rozwinął się transport wodny i lądowy. Barki egipskie były w stanie transportować jednorazowo ciężary do 1000 ton.
Charakterystyczne dla egipskiej architektury są:
• Mur ciosowy – bloki o różnej wielkości były dopasowane i odpowiednio przycinane dopiero na placu budowy
• Często stosowane kształty trapezoidu i ostrosłupa (mastaby, piramidy, obeliski)
• Płaskie dachy i stropy
• Typowy gzyms złożony z zaokrąglonego wałka i wychylonej na zewnątrz zaokrąglonej płyty
• Różne formy podpór stropu: kolumny o przekroju wielobocznym (na przykład o kształtach często inspirowanych naturą – pąki lotosu itp.), filary tak zwane hatoryckie (zwieńczone rzeźbą o kształcie głowy bogini Hathor) oraz tak zwane ozyriackie (z wyrzeźbioną z jednej strony figurą boga Ozyrysa)
• Szerokie zastosowanie dekoracji i towarzyszącej rzeźby (na przykład sfinksy, posągi króla przed świątyniami)
• Zastosowanie żywych barw w dekoracji (niebieski, czerwony, żółty, czarny i zielony) oraz złoceń (na przykład zakończenia obelisków).
GROBOWCE I ZESPOŁY GROBOWE
Pierwsze grobowce faraonów miały formę mastab, dwu- lub trzystopniowych platform, pod którymi ukryta była komora grobowa. Prawdopodobnie taką mastabą na planie kwadratu miał być grobowiec Dżosera w Sakkara. Jednak jego twórca Imhotep zrobił z niej wielką piramidę schodkową, która obłożona płytami wapiennymi prawdopodobnie miała kształt klasycznej piramidy.
Ciekawą formą pośrednią jest tak zwana piramida łamana faraona Snofru w Dahszur. Cheops i Chefren kazali sobie wybudować w Gizie ogromne, klasyczne piramidy w kształcie regularnych ostrosłupów o podstawie kwadratu.
Piramida Cheopsa była najtrudniejszym przedsięwzięciem inżynieryjnym. Jej główne korytarze wraz z komorą grobową umieszczono wyjątkowo nie pod nią, a w jej środku. System ślepych korytarzy oraz innych pułapek (zapadni, ukrytych ostrzy) miał zapobiec wdzieraniu się intruzów do piramid. Jednak było to nieskutecznym sposobem. Piramidy zostały obrabowane. Aby zagwarantować spokój faraonom po śmierci zaczęto organizować fałszywe pogrzeby oficjalne i przenoszono zwłoki w bardziej ustronne miejsca. W czasach Nowego Państwa zaprzestano wznoszenia tego rodzaju grobowców.
Same grobowce nie były wystarczające, aby zapewnić realizację wszystkich potrzeb zmarłego władcy. W tym celu piramidy otaczano miejscami do spełniania pośmiertnego kultu króla – boga. Wiele z nich rozbudowano w potężne zespoły świątynne towarzyszące piramidom.
W czasie Nowego Państwa grobowce faraonów oraz co znaczniejszych urzędników wykuwano w skale. Miały one formę długiego korytarza z kilkoma kolejnymi salami i umieszczoną na końcu komorą grobową. Największym skupiskiem takich grobów władców Egiptu jest Dolina Królów na zachodnim brzegu Nilu.
SZTUKI PLASTYCZNE
W okresie Starego Państwa stworzono podstawowe kanony sztuki egipskiej. Powstał kanon proporcji ciała. Egipcjanie chcieli podkreślić wszystkie właściwości ludzkiej postaci w ten sposób, że głowa i od biodra w dół przedstawiano z profilu, ramiona i część torsu na wprost. Figurę człowieka przedstawiano jako postać kroczącą, stojącą albo siedzącą. Wizerunek władcy zawsze był wyidealizowany – wieczna młodość, ukryte wszelkie wady fizyczne, brak jakichkolwiek uczuć na twarzy. Widać to wyraźnie w rozwiniętym reliefie i malarstwie naściennym zdobiącym zazwyczaj ściany wewnętrzne grobowców.
Mimo schematyzmu malarstwo egipskie zarówno w okresie starożytnym jak i później zdobywa się na świetne obrazy zwierząt, roślinności, przedmiotów. Słynny fryz gęsi nad brzegami Nilu świadczy o bystrej obserwacji natury i zdolności do jej odtwarzania.
Zabytki malarstwa zachowały się głównie w grobowcach i na obiektach wyposażenia grobowego (sarkofagi, papirusy). Ich tematykę stanowiły sceny ofiarne, sceny z życia codziennego, mające wartość magiczną, sceny o tematyce zaświatowej (ilustracje "Księgi Umarłych" oraz tak zwane księgi "Amduat"). Nieliczne pozostałości dekoracji zachowały się również na ścianach pałaców i domów mieszkalnych. Ich tematykę stanowiły głównie motywy ze świata przyrody. Do malowania używano barwników pochodzenia mineralnego. Jako spoiwo farb służyły różne substancje organiczne.
MUZYKA
Muzyka egipska źródłami sięga czasów faraona. Największy wpływ na jej charakter Arabowie i islam.
Egipska muzyka ludowa i popularna różni się w zależności od regionu oraz społeczności, która go zamieszkuje. Kair, dolina i delta Nilu oraz pustynia mają swoje charakterystyczne rytmy, dźwięki, instrumenty. Utwory powstające w tych rejonach Egiptu są odbiciem codziennego życia ich mieszkańców, czyli na przykład ślubów, świąt, żniw, starych opowieści o życiu wioski oraz jej triumfach.
Najważniejsze rodzaje egipskiej muzyki:
• Muzyka starożytnego Egiptu
Obecnie muzyki tej nie można usłyszeć w żadnym zakątku kraju. Jednak muzykolodzy dysponują wystarczającą wiedzą na temat wykorzystywanych w niej instrumentów, aby podjąć próby odtworzenia hymnów oraz pieśni, które towarzyszyły starożytnym obrzędom religijnym oraz które słychać było na dworskich salonach.
Flety i instrumenty podobne do klarnetu pojawiły się w okresie Starego Państwa, podobnie jak harfy (pierwotnie małe instrumenty trzymane w ręce), trąbki, cymbały, kastaniety.
W czasach poprzedzających istnienie Średniego Państwa harfy wykorzystywano wraz z sistrum (rodzaj metalowej grzechotki identyfikowanej z boginią Hathor i często ozdobionej jej twarzą), tamburynami, kołatką oraz odmianą gitary.
Lutnia i lira pojawiły się w Drugim Okresie Przejściowym (prawdopodobnie wprowadzili je Hyksosi), a inne instrumenty dotarły do Egiptu wraz z obcymi najeźdźcami, którzy wdarli się do kraju egipskiego po upadku Nowego Państwa.
• Muzyka religijna
Podczas Ramadanu oraz innych ważniejszych świąt słyszy się muzykę religijną, Jest to przeróżne wykonanie wersetów Koranu oraz utworów ku czci Allacha.
Wykonawcami są objazdowi zawodowi recytatorzy, zwani munszid, muezini lub imamowie z lokalnych meczetów. Na co dzień każdy muezin zwołuje wiernych na swój sposób.
• Klasyczna muzyka arabska
Za prekursorów klasycznej muzyki arabskiej uznaje się beduińskich śpiewaków z Półwyspu Bałkańskiego i wykonawców bardziej wykwintnej muzyki dworskiej z wielkich miast kalifackich (Bagdadu i Damaszku) oraz z osmańskiego Konstantynopola.
• Muzyka regionalna/etniczna
Muzyka Górnego Egiptu ma charakterystyczny rytm, do którego tańczą specjalnie wytresowane konie. Opiera się ona na dwóch instrumentach zwanych nahrasan (zawieszony na szyi dwustronny bęben, w który uderza się pałeczkami) i mismar sa'idi (rodzaj drewnianej trąbki). W czasie występów wykonawcy często prezentują monologi pełne dowcipu i gry słownej.
• Fellahi
Muzyką delty Nilu jest gatunek znany jako fellahi (chłopska). Jest to muzyka łagodna. Preferuje ona rytm matsum (jeden i pół) oraz instrumenty zwane rababa (skrzypce o dwóch strunach) i mismar (rodzaj oboju).
• Muzyka nubijska
Muzyka ta wykonywana jest na południowym krańcu doliny Nilu. Ma ona afrykańskie korzenie. Dużo jest w niej klaskania i dźwięków duf (rodzaj tamburyna), teksty są w dialekcie nubijskim. W wersji miejskiej, granej na przykład w Asuanie, można usłyszeć też sekcję instrumentów dętych blaszanych i chóry żeńskie.
Bibliografia:
- "Historia starożytna", Maria Jaczynowska, Danuta Musiał, Marek Stępień, pod redakcją Marii Jaczynowskiej, Wydawnistwo TRIO, Warszawa 2002
- "Podróże marzeń. Egipt", pod redakcją Marka Tobolewskiego, Wydawnictwo Astra, Warszawa 2005
- http://www.narmer.pl/main/kalend_pl.htm;
http://www.narmer.pl/main/kalend_pl.htm
- http://www.radio.com.pl/nauka/temattygodnia/default.asp?id=182
- http://www.pradzieje.pl/index.php?option=com_content&task=view&id=57&Itemid=59
- http://www.radio.com.pl/nauka/temattygodnia/default.asp?id=143
- http://www.pascal.pl/forum/viewtopic.php?t=136
